Η Μάχη του Μελιγαλά (Επέτειος)

Η Μάχη του Μελιγαλά - Σφαγή του Μελιγαλά πραγματοποιήθηκε μεταξύ 13 και 15 Σεπτεμβρίου του 1944. Οι συγκρούσεις στην περιοχή του Μελιγαλά Μεσσηνίας, ήταν από τις τελευταίες μεταξύ των δυνάμεων της Εθνικής Αντίστασης, του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και των Ταγμάτων Ασφαλείας, κατά τις πρώτες ημέρες της αποχώρησης των δυνάμεων του Άξονα από την περιοχή. Κατά τη διάρκεια των μαχών επικράτησε το ΕΑΜ και υπήρξαν θύματα πλήθος δοσιλόγων των αντιπάλων.

Προς το τέλος του καλοκαιριού του 1944, το ΕΑΜ είχε επιφορτιστεί με τη δημιουργία και οργάνωση δικής του αστυνομικής δύναμης (πολιτοφυλακής), με σκοπό να αναλάβει σταδιακά τον έλεγχο διάφορων περιοχών και αντικαθιστώντας σταδιακά τις αντάρτικες ομάδες του. Βρετανικά τμήματα που αποβιβάστηκαν στην Πελοπόννησο εκείνη την εποχή, διαπίστωσαν ότι αυτές οι δυνάμεις διατηρούσαν τον έλεγχο, σε αντικατάσταση της παλιότερης και απαξιωμένης κατοχικής χωροφυλακής. Μάλιστα στην Πάτρα, μέχρι και τον Νοέμβριο πραγματοποιούνταν κοινή αστυνόμευση από Βρετανούς και πολιτοφύλακες του ΕΑΜ.

Στο στόχαστρο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ βρίσκονταν τα δωσίλογα στοιχεία και ιδιαίτερα τα υπολείμματα της κατοχικής χωροφυλακής και τα τάγματα ασφαλείας. Η θέση των τελευταίων ομάδων, μετά την αποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων της Ναζιστικής Γερμανίας από την Πελοπόννησο, ήταν επισφαλής και ο φόβος σφαγών από τον ΕΛΑΣ ήταν έντονος. Ο ΕΛΑΣ θεωρούσε ότι τα δωσίλογα στοιχεία, βάσει των υποδείξεων της Προσωρινής Κυβέρνησης της Ελλάδας, αποτελούσαν εχθρικά τμήματα.

Στις 26 Αυγούστου του 1944 λαμβάνεται η απόφαση να αποχωρήσουν από την Ελλάδα τα στρατεύματα της Βέρμαχτ. Ο ΕΛΑΣ είχε ήδη χαρακτηριστεί συμμαχικό στράτευμα και λειτουργούσε πλέον και επίσημα υπό την κάλυψη της εξόριστης κυβέρνησης. Ο Άρης Βελουχιώτης βρισκόταν στην Πελοπόννησο για να αντιμετωπίσει τα Τάγματα Ασφαλείας σε μια περιοχή που αυτά τρομοκρατούν τον πληθυσμό. Χιλιάδες σπίτια είχαν πυρποληθεί στην περιοχή της Καλαμάτας κατά τη διάρκεια της κατοχής και περίπου 1.500 είχαν εκτελεστεί. Τα τελευταία αντίποινα των ταγματασφαλιτών είχαν πραγματοποιηθεί μόλις λίγες βδομάδες νωρίτερα.

Σε πολλές πόλεις της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου τα Τάγματα παραδόθηκαν χωρίς μάχη και χωρίς να εκτελεστούν ως αιχμάλωτοι στον ΕΛΑΣ. Στην Καλαμάτα τα Τάγματα Ασφαλείας, βαριά εξοπλισμένα από τους γερμανούς ναζιστές για να εξασφαλίσουν τη φυγή τους από τα χτυπήματα που προσπαθούσε να τους καταφέρει ο ΕΛΑΣ^], αποφάσισαν να μην παραδοθούν, αλλά σύντομα μεταφέρθηκαν στον Μελιγαλά για να δώσουν μάχη. Εκεί, ύστερα από τρεις μέρες αναγκάστηκαν να παραδοθούν στις 15 Σεπτεμβρίου στις δυνάμεις του Άρη Βελουχιώτη. Πολλοί από τους παραδοθέντες ταγματασφαλίτες εκτελέστηκαν είτε από τους Ελασίτες, είτε από τα εξαγριωμένα πλήθη και τους συγγενείς των θυμάτων τους. Πολλές φορές οι ίδιοι οι Ελασίτες προσπάθησαν να συγκρατήσουν τα αγανακτισμένα πλήθη προκειμένου να μην εκτελέσουν τα ίδια τους συνεργάτες των γερμανών και συνυπεύθυνους για τα δεινά τους

Η Συμφωνία της Καζέρτας στις 26 Σεπτεμβρίου επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά το ρόλο του ΕΛΑΣ ως συμμαχικής δύναμης και καταδίκασε εκ νέου τα δοσιλογικά Τάγματα Ασφαλείας. Εξάλλου, υπό την πίεση των άλλων χωρών της Ευρώπης που είχαν ήδη θεσμοθετήσει παρόμοιες διατάξεις, η νέα κυβέρνηση της Απελευθέρωσης αναγκάστηκε να νομιμοποιήσει τις εκτελέσεις των δοσιλόγων, επισήμως των Ταγμάτων Ασφαλείας, της Ειδικής Ασφάλειας της Χωροφυλακής και άλλων πιο μικρών οργανώσεων

Μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας, όμως, το νεό καθεστώς θα προσμετρήσει στους εκτελεσθέντες όχι μόνο τους σκοτωμένους κατα τη διάρκεια της μάχης και τους εκτελεσθέντες μετά τη μάχη ταγματασφαλίτες, αλλά και τις παράπλευρες απώλειες, τους αμάχους που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης από πυρά και των δύο πλευρών.

Παρά το γεγονός ότι η πλευρά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αναφέρει τη σφαγή του Μελιγαλά ως σφαγή κυρίως ταγματασφαλιτών ισχυριζόμενοι πως από τα 1.144 ονόματα σκοτωμένων στη μάχη. που παρουσιάζει ο τοπικός "Σύλλογος θυμάτων", περιλαμβάνονται 18 γυναίκες, 18 ηλικιωμένοι, ένας έφηβος και κανένα παιδί. Ακόμα η πλειοψηφία των σκοτωμένων ήταν άντρες σε μάχιμη ηλικία και από διαφορετικές περιοχές (μόνο 108 ήταν από τον Μελιγαλά), σε μια περιοχή όπου ήταν σταθμευμένος ογκώδης αριθμός ταγματασφαλιτών. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί πως και οι ίδιοι οι υπερασπιστές των σκοτωμένων ταγματασφαλιτών της μάχης δείχνουν αναποφάσιστοι ως προς τον αριθμό τους καθώς ακόμα και στα ίδια πονήματα παρουσιάζουν διαφορετικούς αριθμούς. Ο πανεπιστημιακός Στάθης Καλύβας παραπέμπει στα στοιχεία της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας που μετρά 708 νεκρούς στο Μελιγαλά ενώ ο Στρατηγός Στέφανος Σαράφης αναφέρει πως εκτελέστηκαν περίπου 800 ταγματασφαλίτες.

Το μετεμφυλιακό καθεστώς παρουσίασε τη μάχη σαν «έγκλημα των κομμουνιστών» παρουσιάζοντας συχνά τα Τάγματα σαν «εθνικόφρονες πατριώτες»  Σήμερα τους ταγματασφαλίτες τιμούν κυρίως ακροδεξιές και ναζιστικές οργανώσεις, όπως η Χρυσή Αυγή (πολιτικό κόμμα) και απόγονοι των εκτελεσθέντων.